Postępowanie o zatwierdzenie układu - nowe zasady

ZMIANY OD 1 GRUDNIA 2021 R.

W związku z dostrzegalnymi zmianami na rynku wywołanymi epidemią COVID-19 do polskiego systemu prawnego wprowadzone zostało pod koniec czerwca 2020 r. dodatkowe postępowanie restrukturyzacyjne – uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Początkowo miało ono obowiązywać do dnia 30 czerwca 2021 r. Następnie wydłużono stosowanie tych przepisów do dnia 30 listopada 2021 r. Zmiana terminu obowiązywania tych przepisów związana była z jego ogromną popularnością. Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne było bowiem najczęściej otwieranym postępowaniem restrukturyzacyjnym w ubiegłym i bieżącym roku. Według statystyk gromadzonych, od czasu wejścia w życie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego (czerwiec 2020 r.) do końca I kwartału 2021 r. ogłoszono ponad 700 przypadków jego otwarcia. Główną zaletą uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego było zapewnienie przedsiębiorcom niewypłacalnym lub zagrożonym niewypłacalnością natychmiastowej ochrony przed egzekucją, przy jednoczesnym jego odformalizowaniu przejawiającym się w braku zaangażowania sądu na etapie jego otwarcia. Do rozpoczęcia uproszczonej restrukturyzacji wystarczyło bowiem zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który pełnił funkcję nadzorcy układu oraz obwieszczenie o otwarciu postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ze wskazaniem danych dłużnika, dnia układowego oraz nadzorcy układu.

Rozwiązania przyjęte dotychczas w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym ustawodawca wykorzystał wprowadzając zmiany do ustawy z dnia 15 maja 2015 r. prawo restrukturyzacyjne poprzez nowelizację dotychczas rzadko stosowanego postępowania o zatwierdzenie układu, która obowiązuje od dnia 1 grudnia 2021 r.

POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU NA NOWYCH ZASADACH

W celu wszczęcia znowelizowanej procedury o zatwierdzeniu układu, tak jak dotychczas, koniecznym będzie zawarcie przez dłużnika umowy z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym na pełnienie funkcji nadzorcy układu oraz ustalenia dnia układowego. Aktualna pozostaje również początkowa forma tego postępowania - ma ono nadal toczyć się bez ingerencji sądu restrukturyzacyjnego i sędziego komisarza. Opracowanie propozycji układowych, jak i zbieranie głosów w dalszym ciągu leży po stronie dłużnika działającego przy pomocy licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego. Postępowanie sądowe rozpoczyna się dopiero z momentem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.

Co istotne, dotychczasowe przepisy o uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym zakładały, iż postępowanie takie może być wszczęte w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy wyłącznie raz. Obecnie ustawodawca sugerując się potrzebami rynku, nie wykluczył możliwości wielokrotnego przeprowadzenia przedmiotowego postępowania. Z możliwości skorzystania z tego rozwiązania wyłączony bowiem zostanie dłużnik, względem którego w ciągu ostatnich 10 lat prowadzono postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, bądź umorzono wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne. Co za tym idzie, ustawodawca przewidział możliwość ponownego wszczęcia postępowania o zatwierdzenia układu po upływie określonego terminu.

Nowością jest również uprawnienie nadzorcy do dokonania obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o ustaleniu dnia układowego, co wiąże się z daleko idącymi skutkami zarówno dla wierzycieli, jak i samego dłużnika. Co istotne, tak jak w przypadku uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, również w znowelizowanym postępowaniu o zatwierdzenie układu ochrona dłużnika przed wierzycielami trwa wyłącznie przez 4 miesiące od obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o ustaleniu dnia układowego. Jeśli w tym czasie dłużnik złoży wniosek o zatwierdzenie układu, to będzie objęty ochroną aż do prawomocnego zakończenia lub umorzenia postępowania w tym przedmiocie. W przeciwnym razie skutki obwieszczenia wygasną z mocy prawa.

SKUTKI OBWIESZCZENIA

Odnosząc się do samych skutków obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, należy pochylić się w szczególności nad poniższymi:

1. Od obwieszczenia do prawomocnego umorzenia lub zakończenia postępowania, nadzorca układu wykonuje uprawnienia nadzorcy sądowego. Co za tym idzie, na dłużniku ciąży konieczność uzyskania zgody nadzorcy na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem (np. zbycie nieruchomości, o ile nie mieści się to w bieżącej działalności dłużnika).
2. W wyżej wskazanym okresie dłużnik będzie chroniony przed wypowiedzeniem niektórych umów. Stosuje się odpowiednio znowelizowany art. 256 Prawa restrukturyzacyjnego, zgodnie z którym zakaz wypowiadania obejmie tak jak dotychczas m.in. umowy najmu i dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których dłużnik prowadzi działalność, umowy kredytu, ubezpieczeń, licencje, ale także umowy o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. O tym, które umowy wiążące dłużnika należą do tej kategorii decydować będzie nadzorca sporządzając ich spis. Z uwagi na fakt, iż ustawodawca nie wskazał katalogu takich umów, każdy przypadek będzie musiał być dogłębnie przeanalizowany. Zakaz wypowiadania umów wydaje się być bezwzględny, bowiem ustawodawca nie przewidział dopuszczalności rozwiązania umowy za zgodą nadzorcy.
3. Przy zastosowaniu postępowania o zatwierdzenie układu ustawodawca zakazał również prowadzenia wszelkich egzekucji z majątku dłużnika tak jak w postępowaniu sanacyjnym (stosuje się odpowiednio art. 312 Prawa restrukturyzacyjnego). Uregulowanie to w sposób znaczący zabezpiecza interesy dłużnika, który nie musi czasowo obawiać się postępowań egzekucyjnych. Nowością przy tym jest, iż dłużnik w toku postępowania może spełniać świadczenia z zobowiązań objętych układem, np. może płacić wybranym dostawcom / usługodawcom za towary / usługi wyświadczone przed dniem układowym. Takie rozwiązania mają na celu zapewnienie dłużnikowi większej elastyczności, a być może także wzmocnienie jego pozycji negocjacyjnej wobec wierzycieli.
4. Nie można przy tym pominąć, iż brak obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego nie wyklucza możliwości prowadzenia znowelizowanego postępowania o zatwierdzeniem układu, ani tym bardziej zawarcia układu i wystąpienia do sądu restrukturyzacyjnego o jego zatwierdzenie. Jednak w takiej sytuacji dłużnik nie będzie chroniony przed wierzycielami do czasu złożenia wniosku o zatwierdzenie układu. Dopiero po tej czynności, aż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w tym przedmiocie zastosowanie znajdzie zakaz egzekucji świadczeń z wierzytelności objętych układem. Takie działania wiązałyby się z nikłą ochroną dłużnika, a co za tym idzie mniejszą szansą na powodzenie.

ZNOWELIZOWANE PRZEPISY USTAWY, A OCHRONA WIERZYCIELI

Podobnie jak w dotychczasowym uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjny, tak i obecnie po obwieszczeniu ustalenia dnia układowego, wierzyciel będzie mógł domagać się od sądu restrukturyzacyjnego uchylenia skutków obwieszczenia wyłącznie jeśli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli lub ujawnią się podstawy odmowy dokonania obwieszczenia ( tj. umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego lub prowadzenie postępowania o zatwierdzenie układu w ciągu ostatnich 10 lat). Biorąc pod uwagę dotychczasową linię orzeczniczą, udowodnienie dłużnikowi podejmowania działań prowadzących do pokrzywdzenia wierzycieli może być wyjątkowo ciężkim zadaniem.

Analizując przy tym sytuację wierzycieli od 1 grudnia 2021 r. nie można pominąć jeszcze jednej istotnej zmiany. Ustawodawca nowelizując przepisy ustawy przyznał dłużnikowi możliwość doprowadzenia do objęcia układem z mocy prawa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo, bez ich zgody. Dłużnik może bowiem przedstawić wierzycielowi zabezpieczonemu propozycje układowe przewidujące pełne zaspokojenie w terminie określonym w układzie, jego wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi albo przewidujące zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego można się spodziewać w przypadku dochodzenia zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia (art. 151 ust. 2a Prawa restrukturyzacyjnego, obowiązujący do 1 grudnia 2021 r.). Wraz z tymi zmianami, status wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo w całym systemie restrukturyzacyjnym uległ ujednoliceniu. Niezależnie od formy postępowania restrukturyzacyjnego oraz charakteru układu (częściowy czy pełny), wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo mogą być objęci układem w zależności od treści propozycji układowych, nawet bez ich zgody.

PODSUMOWANIE

Niewątpliwym jest, iż przepisy dotyczące uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego znalazły uznanie wśród przedsiębiorców niewypłacalnych bądź zagrożonych stanem niewypłacalności. Ustawodawca nowelizując przepisy ustawy dotyczące postępowania o zatwierdzenie układu zastosował sprawdzone w praktyce rozwiązania, a także istotnie wzmocnił pozycję dłużnika, w szczególności przyznając mu daleko idącą ochronę przed wierzycielami. Wprowadzone przepisy ustawy na wstępnym etapie analizy ocenić pozytywnie. Praktyka natomiast pokaże czy zwiększy się transparentność postępowania restrukturyzacyjnego.

Agnieszka Sobczak Adwokat